My Menu

Wednesday, May 29, 2019



 Thlalaite leh kut hnathawh


T.Lalenmawia 



Thuhma hruai

Mizo te hi kan pi leh pute atangin hnam thatchhia kan ni lo an ti thin. Hmasang atang kut hnathawkin ei bar an lo zawng thin a. Kawla nichhuak chhiarin hna an thawk a, nupui fanaute chawm zo lo chu; pa mualphona a ni an ti. Kut hnathawh hian eng chen nge ramri a kham le? Kut hnathawk kan tih hian hna hram thawk hi kan kawhtir ber a ang a. Leilet, huan siam, mistiri, puanthui, la kaih, puan tah leh tharum senga thawh hi kan kawk ber ni hian a lang a. Hei chauh hi kut hnathawhah chhiar lo ila kut themthiam hi rilruah i pu theuh zawk ang u. Kut hnathawh hi zahpuiawm a ni lo a, kut thiam neih hi thil hlu tak zawk a ni e. 

Thalaite leh kut hnathawh

Kut hnathawh hi naupang tét atanga in zirtir theih a ni. Tin, nu leh pate hian inchhung hna, huan enkawl ilo te pawh an thawh theih táwk thawk thiam tura kan hna kan rochun hi kan mawhphurhna a ni. Khawvel a changkanga thahrui seng lutuk lova kut hnathawhna hmanruate a lo chhuak thar ta zel a. Insuk a nuai tluk tluk ngai lovin Washin machine kan hmel hriat a. Chu tiangin, chaw chhum pawh Current Cooker te, chhuatnawhna pawh changkang leh hahdam taka thawhtheihna a lo chhuak ta zel a. Kan fanute eirawngbawl avànga kut tang hmul ti kang lo leh kan fapa te hlo thlawh, ritchawi vànga thlantui seng lo a seilian an tam ta. Kan incheina a thianghlim ngaihtuahin kan inchhung leh huan a fai tawk em? tih hi chhut hmaih loh tur a ni.  



Mizo thalai te hi nu leh pa kiangah nupui pasal neih thleng emaw neih hnu thleng pawh a la awm fo kan ni a. Kawlawm nena eizawnna atan chauh zirna in min buatsaihsak a nih chuan a tum a thelh chiang viau ang. Kan nu leh pa ten, “Lehkha i thiam loh chuan hna i thawk ang” emaw, “I thiante puak i la phur ang,” ti a min lo fuihna leh thiam tura min duhsakna hi kut hna thawh loh tur emaw tiin kan awm tlawva leh mai a. Thlantuifar leh hrehawm taka hna kan thawh loha eizawnna hahdam kan hmuh theihna atan min lo ti zawk a ni. Kut hna thawh loh tur angah kan lo inzirtir a ngaiin lehkhathiam nia inhriate kha chuan kut hna thawh chu a tumin kan tum ta lo tawp ni berin a lang. BA, MA pawh zir sela, mahni kut kawiha hna thawha inchawm nung thei lo, Company, Store, khawi Office-ah emaw  thawha, hlawh neih chuan kan lawm tawk em em tawh niin a lang. Kut hnathawh chu nu leh pa emaw, a upa lam chauh tih tura ruat fo hi thalai mualphona liau liau a ni. Ram dangah chuan chhun leh zan pawh sawi lovin hnathawh te a ngai thin a. Chuvangin, “weekend” hi an holyday neih a ni tlangpuia an thlahlel em em thin; keini chuan Holyday hi kan ngah lua deuh zawk mah a. 


Tawng tlem la, thawk tam rawh

Mizo zinga college zir hmasa pawl Sapthlengliana chuan, “Ka nu nen kawngsira hna thawh hi ka zak lo ve,” a ti. Sapram kalte’na an sawi reng thin chu hna an thawk nasa tih leh hnathawh an zah loh thu a ni. JF Laldailova’n an school kallaia a thiltawn a ziahah “Ek in chhuatah Ek a lo khat nuai mei a, an zirtirtu German ho chuan Êk chu an kut tin an thun hlawih hlawih a, an sil fai ta vek a. School naupangte hnenah a fai tawh e, a Êk theih e, an rawn ti ta mai a” tiin hnam pui nge nge engmah tih hreh an nei lo tih thu a ziak tel a ni. Eng hna pawh thawk ila a thawktu azirin a zahawmin a zahawm lo thei. Malsawmna dawng tur chuan taimak a ngai bawk. West Germany ah te pawh lungawi loh avanga nawrh an lantir dawn pawhin hnathawh hun chhung tibuai loah an hmang thin an ti. Keini thalaite hian eng hna pawh thawk ila keimahni min ti zahawmtu leh kan dinhmun tisangtu a ni zawk tih hi kan hriat a tha. 

Hna tha thawh aia hna thawh that

“In tih apiangah mihring rawngbawl ang ni lovin, Lalpa rawngbawl ang zawkin tihtak zetin ti ang che u. Lawmman atan ro luah tur Lalpa hnen atangin in hmu dawn tih hre reng rawh u. Lalpa Krista rawng in bawl a ni e” (Kolossa 3:23-24)

Mi hnuaia hnathawk kan nih chuan hotute tihlawm nan an hmuh lai chauha taima tur kan nilo. Thil reng reng hi tih tumna a awm loh chuan tih tur hmuh hi har deuh mai a ni. Hna thawh tur te hi zawn chawp loh chuan a man min pan dawn lo a, mahni kutkawih ngei maia thil han neih te hi a hlu bik em a. Inthuamna nalh aiin kuttlinga eizawnna ngaihtuah a hun ta hle. A tul tul leh a awm awm thawk hreh lova kut hna thawh te pawh a ngai ta. Kan thalaite zingah mahni kutkawih leh kuthiam hmanga nun khawchhuahna zawng theite hi an fakawm tak meuh a ni. Mistiri (insa), furniture, puanthui, huan enkawl te, kan themthiamna chhawr tangkai thei nih hi inzirtir leh intihhmuh a tul reng a ni. Hna lian tak pawh thawk mah ila, kan ruih san buk buk emaw kan hna kan hneh/thiam loh chuan kan hna kha kan ti hlu lo hle a ni. 

Kut hnathawh hlutna

Communist te chu, “A tawp a that dawn phawt chuan a hmanrua chu eng pawh ni rawh se,” (The end justifies the means) tih thu lar takah an innghat tawp. Mizo zinga sumdawng hausa hmasa leh lar hmingthang Pu Pachhunga chuan, “Ka ui kaih ang zat hi kai ve ula, in hausa ve tho vang,” a ti. Tin, Pu Sangchia Pa pawhin, “Ka nghawngkawl phurh chhiat zat chu phur chhe ve ula in hausa ve tho vang,” a lo ti ve bawk. Thawhrim hi englaipawhin khawvelin a hmusit ngai lo va, a tluka ropui engmah a awm lo an ti. Mizoram prisoner ho bulletin kawmah pawh “beih hram hram hi hlawhtlinna” tih an ziak a. Juda thufing chuan, “Fate hna thawh zirtir lo chuan ruk ruk a zirtir a ni,” a ti a. Hna hnuaihnung ber pawh thawk mah ila, kan thawh that chuan kan zahawm em em ang. ~halaite hian hnathawh hi kan zak tur a ni lo. Thawhrimna hmusit lovin, tlakranna erawh chu kan kalsan daih tur a ni. Thawhrimna a awm loh chuan hlawhtlinna a awm theih loh avangin taima taka thawh hram hram theih hi thalaite’n i zahpui lo ang u. 

Intodelh leh taimak

“Mi hausa fanu/fapa aiin mi retheiteah thalai nun sual an tam zawk,” an ti. Hna hi thimhlim bakchhe len ang ni lo a, a awm ang ang thawh hi a tha a. Hna thawh tur hi a awm lo a ni lo a, kan thawh duh zawng kan hmu lo a ni zawk fo. Nun siamthatna atana hmalakna pawimawh tak chu intodelh leh taihmak hi a ni. Intodelh hi zahawmna a ni a, mahni thawhchhuah phu lova khawsak leh nun hi thil zahthlak tak a ni. Zing thawh bak thawh tur nei lo, “awm awl leh ei tui,” hnathawh loh hi zaha lak chi a ni. Gahdhi chuan, “Mi hausa tel lovin hnam a ding thei a, hnathawktu tel lo vin hnam a ding chhuak thei lo,” a ti. Intodelh leh hmasawn nana thahnemngai leh taima taka thawk thinte nun hi a hlu a ni.

Tlangkawmna

Mi thenkhat chu pi leh pu atang reng a mi ropui leh hausa chhungkua, in leh lo tha pui pui rochun tur nei sa a lo piang chhuak an ni a. hlawhtlinna tlang chhip han chuang chhuak tur chuan rethei leh hausa te thil tawn tur a inang lo va,  harsatnain a tlakbuak huna tanpuitu an neih dan tur pawh a in ang  lo. Milian leh thiltithei fa te tan chuan hlawhtlinna kawng zawh pawh a hahdam bik thin. Mahni kea din tumna lama harhtharna in min nuai vel laia harh ve hman lo kan awm a nih chuan kan tu leh chhuan lo la awm turte hian min dem duh mai thei. Nakin lawkah chuan Thingtlangpa taima, lo leh huan ram nei tha tak takte hian khawpuia Pa te hausakna chhawm tuma inla ve tak nun thlahdah mek te in hi an la neihsak lo ang tih a sawi theih loh. Kum 15 kal ta a, khaw khata pa hausa kha a la nuamsa zel em? Tun atanga kum10 lo kal leh turah hian eng ang mi nge ka nih dawn? Kut hnathawh hi zahthlak leh tlawm a lak loh hi kan intihhmuh a tul tak meuh meuh a, kut kem neih ai kut thiam neiha hnathawh hi thalaite’n i tum theuh ang u. 

Thurawn lakna te:-

1.      Thalaite leh kut hnathawh (zkc, Sept.)

2.      Kut hnathawh (Lalchhawnzova, Post: zokawtchhuah)

3.      Changkanna changkang lo (Khiangawia, MYA Thian, Sept.)

4.      Kut hnathawh (Laldingliana, MYA inkhawm thupui bu, AD 2004)

5.      Hnatha thawh aia hna thawh that (Vanglaini, July)

6.      Hmanlai mizo nun leh khawsak dan (mizo history by V.L Siama)

7.      Mizo te leh kut hnathawh (by Triple Star)

8.      Kut hnathawh leh khawtlang nun (by The Hunter)

No comments:

Post a Comment